ในวังหลวงตอนที่1 กำเนิดพระบรมมหาราชวัง

วันนี้คลังประวัติศาสตร์ไทยจะขอนำเสนอบทความเกี่ยวกับภายในพระบรมมหาราชวัง  ซึ่งจะขอเริ่มอธิบายจากจุดกำเนิดของพระบรมมหาราชวังเป็นปฐม ดังนี้

พระบรมมหาราชวังหรือที่เรียกกันสั้นๆว่า "วังหลวง"ในทุกวันนี้เริ่มสร้างขึ้นในปีพ.ศ. 2325 หลังจากที่พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่1ทรงเห็นว่าพระราชวังกรุงธนบุรีนั้นตั้งอยู่ในปราการที่เป็นรองข้าศึก ในยามสงครามก็ยากต่อการส่งกำลังพลเพราะมีแม่น้ำเจ้าพระยาที่กว้างขวางกั้นอยู่ และยังยากต่อการขยายอาณาเขตของตัวพระราชวังเพราะพระราชวังกรุงธนบุรีขนาบไปด้วยวัดทั้ง2คือวัดอรุณฯและวัดโมลีฯ พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่1จึงโปรดเกล้าให้เปลี่ยนสถานที่ตั้งของพระราชวังมาอีกฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยา หรือที่เรียกว่าฝั่งพระนครนั่นเอง

โดยการเลือกที่ตั้งของพระบรมหาราชวังแห่งใหม่นี้พระองค์ทรงนำรูปแบบของการตั้งทัพจากตำราพิชัยสงคราม โดยกำหนดยุทธศาสตร์ให้พระบรมมหาราชวังเป็นที่ประทับของพระเจ้าอยู่หัว ถือว่าเป็นศูนย์กลางในการปกครองราชอาณาจักร และทำหน้าที่เป็นค่ายหลวง ซึ่งเป็นกองทัพใหญ่และเป็นกองทัพสุดท้ายของเหล่าทหารมหาดเล็ก ทหารรักษาพระองค์ ที่ทำหน้าที่คอยถวายความปลอดภัยแก่พระเจ้าอยู่หัวและพระราชวงศ์

ทางด้านทิศเหนือโปรดให้สร้างพระราชวังหน้า(ปัจจุบันคือบริเวณ ม.ธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์)เพื่อเป็นที่ประทับของพระมหาอุปราชหรือองค์รัชทายาท พระราชวังหน้านี้ถือว่าเป็นค่ายด่านหน้าหรือทัพหน้าที่มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งเพราะมีหน้าที่คอยยั้งมิให้ข้าศึกเข้าประชิดกำแพงพระบรมมหาราชวังได้

ทางด้านทิศตะวันตกอีกฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยาตรงข้ามกับพระราชวังหน้าโปรดให้สร้างพระราชวังหลังขึ้น (ปัจจุบันคือโรงพยาบาลศิริราช) เพื่อเป็นทัพหลังทำหน้าที่ป้องกันมิให้ข้าศึกยกทัพเข้าประชิดพระนครจากทางทิศตะวันตกโดยใช้แม่น้ำเจ้าพระยาทำหน้าที่ชลอกองทัพของข้าศึก

แรกเริ่มการสร้างพระบรมมหาราชวังนั้น ไม่ว่าจะเป็นกำแพงวัง อาคารสถานที่ และพระตำหนักต่างๆล้วนแต่สร้างขึ้นจากไม้ทั้งหมด เพื่อให้ทันงานพระราชพิธีปราบดาภิเษกเพื่อขึ้นเป็นพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่1แห่งพระราชวงศ์จักรีตามโบราณราชประเพณี แล้วโปรดให้แบ่งที่ดินของพระบรมมหาราชวังออกเป็น3ส่วน เพื่อเป็นการจัดสรรที่ดินให้เกิดประโยชน์ในการใช้สอยและความชัดเจนในการปฏิบัติหน้าที่ต่างๆของชาววังคือ

1.เขตพระราชฐานชั้นนอก ตั้งอยู่ทางด้านหน้าของพระบรมมหาราชวัง เป็นที่ตั้งของอาคารที่ทำการ หน่วยงานราชการ กระทรวง ทบวง กรมต่างๆ รวมถึงวัดพระศรีรัตนศาสดารามอีกด้วย

2.เขตพระราชฐานชั้นกลาง ตั้งอยู่ตรงส่วนกลางของพระบรมมหาราชวัง เป็นที่ตั้งของหมู่พระมหามณเฑียรและ หมู่พระมหาปราสาท ที่ใช้สำหรับเสด็จออกว่าราชการ ให้ขุนนางทูตานุทูตเข้าเฝ้ารวมไปถึงประกอบพระราชพิธีสำคัญๆ

3.เขตพระราชฐานชั้นใน ตั้งอยู่บริเวณในสุดของพระบรมมหาราชวัง เป็นที่ตั้งของตำหนักที่ประทับของเหล่าพระมเหสี พระราชธิดา พระราชวงศ์ฝ่ายหญิง สนมนางใน ข้าหลวง ข้าราชสำนัก ดังนั้นเขตพระราชฐานชั้นในนี้จึงเปรียบเสมือเมืองของผู้หญิงที่อยู่รวมกันนับพันคน

จากภาพชุดที่1 แสดงผังของพระราชวังกรุงธนบุรี ตำหนักเก๋งจีนที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ และพระบรมศาทิศลักษณ์รัชกาลที่1ผู้ย้ายราชธานีไปยังแห่งใหม่

จากภาพชุดที่2 แสดงผังของพระบรมมหาราชวัง และเขตพระราชฐานต่างๆในช่วงสมัยรัชกาลที่5คือ สีเทาคือเขตพระราชฐานชั้นนอก สีเขียวคือเขตพระราชฐานชั้นกลาง สีเหลืองคือเขตพระราชฐานชั้นใน