คำพิพากษาศาลปกครองกลางกลายเป็นหมุดหมายสำคัญ รับรองความชอบธรรมให้แก่ กสทช. ในการกำกับดูแลภาวะกึ่งผูกขาด ขณะที่สภาผู้บริโภคกร้าว ประกาศสู้ต่อใน ‘นิติสงคราม’ ที่เดิมพันด้วยอำนาจต่อรองของผู้ใช้บริการทั้งประเทศ
กรุงเทพฯ – มหากาพย์การควบรวมกิจการโทรคมนาคมครั้งประวัติศาสตร์ระหว่างทรูและดีแทค เดินมาถึงจุดเปลี่ยนสำคัญอีกครั้ง เมื่อวันที่ 26 กันยายน ที่ผ่านมา ศาลปกครองกลางได้มีคำพิพากษายกฟ้องในคดีที่สภาองค์กรของผู้บริโภค (สอบ.) ยื่นฟ้องคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) โดยศาลวินิจฉัยว่ามติ ‘รับทราบ’ การรวมธุรกิจของ กสทช. นั้น เป็นการกระทำที่ชอบด้วยกฎหมายแล้ว
คำพิพากษาดังกล่าวได้กลายเป็นบรรทัดฐานใหม่ในการกำกับดูแล โดยศาลให้เหตุผลว่า การที่ กสทช. ใช้อำนาจตามประกาศปี 2561 กำหนด ‘เงื่อนไขหรือมาตรการเฉพาะ’ เพื่อกำกับดูแลนั้น ถือเป็นการใช้อำนาจที่ถูกต้อง และไม่จำเป็นต้องจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นสาธารณะ เนื่องจากมติดังกล่าวมีผลผูกพันเป็นการเฉพาะราย ไม่ใช่กฎที่บังคับใช้เป็นการทั่วไป
ภายหลังรับฟังคำพิพากษา นางสาวสุภิญญา กลางณรงค์ ประธานคณะอนุกรรมการด้านการสื่อสาร สภาผู้บริโภค และอดีต กสทช. แถลงยอมรับความพ่ายแพ้ในชั้นต้น แต่ยืนยันว่าการต่อสู้เพื่อผู้บริโภคยังไม่สิ้นสุด
“เรายอมรับความพ่ายแพ้ในนิติสงครามขั้นต้น แต่กระบวนการยังไม่สิ้นสุด เราจะใช้สิทธิ์ยื่นอุทธรณ์ต่อศาลปกครองสูงสุดต่อไป” น.ส. สุภิญญา กล่าว พร้อมตั้งคำถามถึงประสิทธิภาพขององค์กรกำกับดูแล
“โจทย์ใหญ่หลังจากนี้คือการจับตามาตรการเยียวยาของ กสทช. ที่เราเห็นตามข้อเท็จจริงว่ายังไม่มีความกระตือรือร้น ขณะที่ผู้บริโภคต่างร้องเรียนเรื่องคุณภาพสัญญาณและราคาอย่างต่อเนื่อง”
การเคลื่อนไหวหลังจากนี้จึงไม่ใช่แค่การต่อสู้ในกระบวนการยุติธรรม แต่ยังขยายไปสู่มิติทางการเมือง โดยทางสภาผู้บริโภคประกาศจะผลักดันให้เกิดการทบทวนแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับอำนาจของ กสทช. เพื่อแก้ปัญหาที่โครงสร้างในระยะยาว
ไทม์ไลน์: เส้นทางมหากาพย์ควบรวม ‘ทรู-ดีแทค’
22 พ.ย. 2564: กลุ่มเทเลนอร์ (ดีแทค) และเครือเจริญโภคภัณฑ์ (ทรู) ประกาศแผนการควบรวมกิจการ
25 ม.ค. 2565: ทรูและดีแทคยื่นเรื่องขอควบรวมธุรกิจต่อ กสทช. อย่างเป็นทางการ
20 ต.ค. 2565: บอร์ด กสทช. มีมติ 3:2 เสียง ‘รับทราบ’ การควบรวม พร้อมกำหนดเงื่อนไขกำกับดูแล
17 พ.ย. 2565: สภาองค์กรของผู้บริโภค ยื่นฟ้อง กสทช. ต่อศาลปกครองกลาง
1 มี.ค. 2566: การควบรวมเสร็จสมบูรณ์ จัดตั้งบริษัทใหม่ ‘ทรู คอร์ปอเรชั่น’
26 ก.ย. 2568: ศาลปกครองกลางมีคำพิพากษา ‘ยกฟ้อง’ คดีที่สภาผู้บริโภคฟ้อง กสทช.
อนาคต: สภาผู้บริโภคเตรียมยื่นอุทธรณ์ต่อศาลปกครองสูงสุด
อนาคตผู้บริโภคในวันที่ตลาดเหลือผู้เล่น 2 ราย
ไม่ว่าผลของคดีในชั้นศาลปกครองสูงสุดจะออกมาในทิศทางใด สิ่งที่ผู้บริโภคกว่า 50 ล้านรายภายใต้ชายคาของ ‘ทรู คอร์ปอเรชั่น’ และผู้ใช้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ทั้งประเทศต้องเผชิญ คือภูมิทัศน์ของตลาดที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างถาวร นักวิเคราะห์และนักวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์ต่างแสดงความกังวลถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในระยะกลางถึงระยะยาว ว่า
1. อำนาจต่อรองของผู้บริโภคลดลง การแข่งขันที่เข้มข้นระหว่างผู้เล่น 3 รายในอดีต โดยเฉพาะการแข่งขันด้านราคาและโปรโมชั่นเพื่อดึงดูดลูกค้า จะลดความร้อนแรงลงอย่างเห็นได้ชัด เมื่อเหลือผู้ให้บริการรายใหญ่เพียง 2 ราย ผู้บริโภคจะมีทางเลือกในการย้ายค่ายน้อยลง ส่งผลให้อำนาจต่อรองลดลงตามไปด้วย
2. ความเสี่ยงที่ราคาจะขยับสูงขึ้น แม้มาตรการเฉพาะของ กสทช. จะกำหนดให้คงราคาเฉลี่ยเดิมไว้ แต่ในระยะยาว การแข่งขันที่ลดลงอาจเปิดช่องให้ผู้ให้บริการทั้งสองรายสามารถปรับขึ้นราคาค่าบริการได้ง่ายขึ้น หรือยกเลิกแพ็คเกจราคาประหยัดที่เคยมีอยู่เดิม โดยผู้บริโภคไม่มีทางเลือกอื่นมากนัก
3. นวัตกรรมอาจไม่ตอบโจทย์ผู้ใช้รายย่อย แม้บริษัทใหม่จะชูจุดเด่นด้านการลงทุนในนวัตกรรมและเทคโนโลยี 5G แต่การแข่งขันที่น้อยลงอาจทำให้นวัตกรรมมุ่งเน้นไปที่บริการสำหรับองค์กรขนาดใหญ่ (Corporate) ที่สร้างกำไรได้สูง มากกว่าการพัฒนาบริการที่หลากหลายเพื่อตอบสนองความต้องการของผู้ใช้งานรายย่อยทั่วไป
คำตัดสินของศาลปกครองกลางในครั้งนี้ อาจไม่ใช่บทสรุปของมหากาพย์การควบรวม แต่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นของบททดสอบครั้งสำคัญที่สุดของกลไกกำกับดูแลในประเทศไทย
เมื่ออำนาจตุลาการได้มอบความไว้วางใจให้ กสทช. เป็นผู้ถือดาบแห่งการกำกับดูแลผ่าน ‘มาตรการเฉพาะ’ ลูกบอลจึงถูกส่งกลับมายังสนามของ กสทช. อีกครั้งอย่างเต็มตัว ท่ามกลางสายตาของประชาชนทั้งประเทศที่กำลังจับจ้อง
คำถามที่ดังกว่าคำพิพากษาในวันนี้จึงไม่ใช่แค่ว่าใครแพ้หรือชนะในทางกฎหมาย แต่คือคำถามที่ว่า ในวันที่ตลาดโทรคมนาคมเหลือผู้แข่งขันเพียงสองราย และอำนาจต่อรองของผู้บริโภคถูกสั่นคลอนอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน ใครจะเป็นผู้คุ้มครองผลประโยชน์ของประชาชนอย่างแท้จริง?